donderdag 28 november 2013

Op de achtergrond


De foto is bekend genoeg. We zien de voorgevel van het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit. In de ramen en voor de deur zitten en staan 8 studenten. Achter het linkerraam is nog net de figuur van een wat oudere man zichtbaar, duidelijk geen student. Zo bekend als de foto is, zo onbekend zijn de geportretteerden.

Totdat, archiveren is vaak ook een beetje geluk hebben, er een foldertje opduikt uit 1960 waarop de foto weer eens werd afgebeeld. Bij de figuren staan handgeschreven nummers en het ‘wie is wie’ staat er netjes naast. In de ramen en op de stoep, van links naar rechts staan en zitten P. van der Spek, J. Eringa, F.L. Bakker, A. Ringnalda, J. Visscher, H.H. van Kapel, C. van der Woude en H. Veldkamp. Zeven studenten theologie (waarvan een theologie èn letteren) en een student medicijnen. Ze zijn allemaal aangekomen tussen 1912 en 1916.

En op de achtergrond, dat is Jacob van Oversteeg, vanaf 1883 meer dan 40 jaar amanuensis van de VU. Op de foto wellicht op de achtergrond, maar in de dagelijkse praktijk was hij dat beslist niet, zoals uit de korte beschrijving van Van Deursen in zijn Hoeksteen-boek blijkt. Een onvermoeibare propagandist en iemand die graag controle had over de situatie Vandaar waarschijnlijk dat hij, toen de foto gemaakt werd, een foto waarvoor overduidelijk geposeerd werd, het toch niet kon laten om – op de achtergrond – in de buurt te zijn.

Dat foldertje uit 1960 had als titel ‘De Vrije Universiteit verzamelt’. De VU bestaat dan 80 jaar en de senaat roept de achterban op om zoveel mogelijk stukken over het verleden van de VU aan de VU te schenken, alles onder het motto: ‘De VU heeft een rijk verleden’. De hele folder straalt trots uit, trots op dat verleden, trots op de achterban. Er is wat dat betreft een hoop veranderd sinds 1960 en misschien is het wel tijd voor een nieuwe folder: ‘De Vrije Universiteit verzamelt nog steeds!’.

Hieronder voor de volledigheid het overzicht uit 1880 - 20 October - 1930. Opgaven betreffende de Vrije Universiteit uitgegeven ter gelegenheid van haar 50-jarig bestaan. Amsterdam, 1930. Klik hier.

1883-1925 amanuensis Jacob van Oversteeg

Respectievelijk, jaar van aankomst, inschrijvingsnummer, naam en studierichting.
1912-1913, 584, F.L. Bakker, T
1913-1914, 609, H.H. van Kapel, T
1914-1915, 637, J. Visscher, M
1914-1915, 638, J. Eringa, T
1914-1915, 640, A. Ringnalda, T
1914-1915, 641, P. van der Spek, T
1914-1915, 642, H. Veldkamp, T
1915-1916, 661, C. van der Woude, L, T

donderdag 10 oktober 2013

Dodenmasker

Abraham Kuyper overleed op 8 november 1920. Rondom zijn overlijden hebben wij, naast archiefstukken en literatuur een drietal bijzondere objecten. Zo is er de foto van Kuyper op zijn sterfbed en de Polygoonfilm van zijn begrafenis. De film (zonder geluid) bevat beelden vanaf het vertrek van het sterfhuis aan de Kanaalstraat, waar achter de koets VU-studenten te voet volgen. De route gaat over Plein 1813 naar de begraafplaats Oud Eik en Duinen in Loosduinen, waar duizenden aanwezig waren en minister Heemskerk en (oud-)minister Colijn toespraken hielden.

Daarnaast hebben we het dodenmasker van Abraham Kuyper. Dat is een afgietsel in gips van het gezicht van Abraham Kuyper. Het maken van dodenmaskers lijkt terug te gaan op de Romeinen maar raakte in de twintigste eeuw door de opkomst van de fotografie in onbruik. Bijzonder dus dat de familie toch besloot een dergelijk memento te laten maken. Over het masker hadden wij geen gegevens. Het was onderdeel van de collectie, we kregen het ooit van de Kuyperstichting, maar over het wie, waarom en wanneer wisten we niets.

Historicus Peter Dillingh verraste ons onlangs met een tip van de sluier in de vorm van een bericht dat hij vond in Het Vaderland van 11 november 1920. Onder het kopje ‘Residentienieuws’ staat daar het volgende:
‘Dr. A. Kuyper.
Naar we vernemen, heeft de beeldhouwer Toon Dupuis gisterenmiddag
van dr. Kuyper een doodsmasker afgenomen’.

Weten we eindelijk wie het masker heeft gemaakt. Toon Dupuis was voor de familie geen onbekende, hij vervaardigde in 1905 een marmeren buste van Kuyper. Die buste heeft inmiddels een prominente plaats, naast de ingang van de Aula in het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit.

Link voor de begrafenisfilm in de UB VU beeldbank


Foto's van het dodenmasker

maandag 24 juni 2013

There’s a riot going on... de VU, de geschiedenis en verder

Sly & The Family Stone’s There’s a riot going on knalt uit de speakers als je ‘Bezet’ aanklikt in de Beeldbank van de Bibliotheek van de Vrije Universiteit. Het is 1972 en ook aan de VU pikken studenten het niet meer... Actie dus. Arie van Genderen heeft het vastgelegd en nu is het digitaal beschikbaar.

Sinds eind vorige week staan er in de beeldbank naast historische films een eerste selectie van de videobanden die ooit aan de VU werden gemaakt. Meer dan 100 films en videobanden zijn gedigitaliseerd en raadpleegbaar (BeeldbankVU). Van bouwfilms en het slaan van een eerste paal tot een diapresentatie over de ‘ondergang van het VU-busje’, van voorlichtingsfilms tot de viering van de honderdste Dies Natalis in 1981, van de Wetenschapswinkel (kom daar anno-nu nog maar eens om) tot de Griffioen en optredens van het VU-koor, het is slecht enkele muisklikken verwijderd.

De beeldbank is een werk in uitvoering, metadata zullen nog worden aangevuld en verbeterd en er zullen regelmatig nieuwe bestanden worden toegevoegd.

Onnodig te zeggen dat we hopen op veel kijkers. En veel commentaar. Elke aanvulling of verbetering is welkom. En wellicht zijn er kijkers die zich ineens realiseren zelf opnamen gemaakt te hebben van typische ‘VU-gebeurtenissen’. Neem in dat geval even contact met ons op. Tot die tijd: veel kijkplezier!

Op 20 juni hebben we voor een groep van ongeveer zeventig belangstellenden, professionals en liefhebbers een aantal van deze films gedraaid. Dat gebeurde aan het einde van een middag over VU geschiedenis, georganiseerd door de Historische Commissie om de geschiedenis van de VU weer eens extra onder de aandacht te brengen en ter gelegenheid van de benoeming van Ab Flipse als universiteitshistoricus eerder dit jaar.
Prof.dr. Fred van Lieburg, voorzitter Historische Commissie Vrije Universiteit, prof.dr. Frank van der Duyn Schouten, rector magnificus Vrije Universiteit, drs. Ab Flipse, universiteitshistoricus, drs. Sebastien Valkenberg, accountmanager erfgoed, prof.dr. Pieter J.D. Drenth, emeritus-hoogleraar psychologie, oud-rector, oud-president KNAW en uw archivaris voerden het woord over wat er zoal komt kijken bij geschiedenis. De wil, de ambitie, de noodzaak, de digitale en papieren bestanden (laten we die vooral niet vergeten!) en de plannen van Ab Flipse. Wie Ab wil leren kennen of op de hoogte van zijn plannen en acties wil blijven twittere. Dat kan via @VUhistoricus.
Ab noemde die middag een aantal zwaartepunten en thema’s, waarbij hij de nadruk wil leggen op de recente geschiedenis, dat wil zeggen vanaf de jaren vijftig. Het begin van grote veranderingen in universitair Nederland. Hij noemde speciaal vijf aandachtspunten: de verhouding tot andere universiteiten; wetenschapsbeleid en specialisatie vs. vorming; de VU als Amsterdamse universiteit; het studentenleven; en de eigen identiteit van de VU vanaf de jaren zestig. Een mooi programma. Ik heb er alle vertouwen in: Op naar de toekomst, op naar de geschiedenis!

donderdag 6 juni 2013

Elan



Als de namen van de CvB-leden je vertrouwder zijn dan die van je collega’s, als het bij de koffie meer over de transitieorganisatie dan over het weer gaat en als personeel moeiteloos kan uitleggen wat derivaten zijn dan weet je dat je in zwaar weer zit. En dat er van die storm van alles in dag- en weekbladen neerslaat is niet verwonderlijk. Collega Wim schreef er in zijn column op Protestant.nu ook weer over, onder de kop: ‘De Vrije Universiteit: een grandioze mislukking’. In zijn analyse kan ik me wel vinden. We hebben iets te veel uit onze handen laten vallen en met het badwater iets te veel weggegooid. Probleem vastgesteld, nu de remedie. En da’s een stuk lastiger. ‘Deze Universiteit vraagt om een nieuw elan’ om maar eens zo’n inmiddels al weer afgedane marketingslogan te gebruiken. Misschien moet er een nieuwe Kuyper en een nieuwe Hovy komen, die de Universiteit opnieuw zouden oprichten alsof die er nog niet was. Of ..., maar wacht, waar bemoei ik me mee, want ik ben onderdeel van het probleem net als iedereen die nu de bij de VU werkt. Er moet iets radicaal nieuws gebeuren. De trap schoon, van boven naar beneden, andere kapitein, nieuwe loods, nieuwe koers, nieuw elan. Jonge mensen (Kuyper was 43, Hovy net 40 toen de VU opende), niet gehinderd door een verleden. Hoewel, wacht, zo bedoel ik dat niet. Ze moeten zich niet laten hinderen door dat verleden, maar er wèl kennis van nemen. ‘t Is net als met fietsen, je moet niet voortdurend achterom kijken, maar doe je het nooit dan val je plat op je gezicht.

Er is overigens gelukkig meer dan kommer en kwel aan de De Boelelaan. In de paar kamertjes die het HDC nog rest wordt en werd druk aan het verleden gewerkt door Dagmare, Hugo, Iet, Erin, Katinka, Gezien, Jasper, Piet en Maarten en daardoor kregen of krijgen binnenkort De Gaay Fortman, Biesheuvel, de VU-archieven, Bavinck, Dooyeweerd, de Bijbel Kiosk Vereniging, Colijn, de ARP, de fotocollectie, de Martha Stichting, Nauta, Geelkerken en Van Essen allemaal een inventaris of plaatsingslijst. Inventarissen en plaatsingslijsten, bouwstenen voor werkstukken, scripties en dissertaties, maar vooral bouwstenen voor nieuw inzicht. Met zoveel geschiedenis in de maak is het onvermijdelijk dat er spoedig op Protestant.nu een column verschijnt met de kop: ‘De Vrije Universiteit: een grandioze doorstart!’



vrijdag 22 februari 2013

Persbericht

Er schijnen er honderden per dag te verschijnen en ik denk dat dat nog een voorzichtige schatting is. Hoor ik daar duizenden? Hoe dan ook, schuif die anderen vandaag maar aan de kant. Dit is hèt persbericht van vandaag. De rest kan wachten.
Althans volgens mij.

dinsdag 19 februari 2013

De Beste Bibliotheek aan de Zuidas

Als je in dit land als organisatie iets verkeerd doet staat het in de krant, of op zo’n modern media-ding voordat je een woordvoerder benoemd heb. Heel anders als je iets goed doet. Tenzij je dat natuurlijk op een veldje of een overdekt stuk ijs doet, want dan staan ze weer de hele dag naar je te kijken. Nee ik bedoel, gewoon, negen tot vijf, broodtrommeltje mee en dan wat goeds doen. Dan zul je toch echt zelf golfjes moeten gaan maken. En dat is toch raar. Is het iets van ‘goed nieuw is geen nieuws’? Of een soort collectieve bescheidenheid door eeuwenlang gewoon te doen want dan doe je immers al mal genoeg?
Nu heeft het natuurlijk ook allemaal wel iets weg van mijn slager om de hoek, die pontificaal een poster ophangt met de tekst: ‘De Beste Gehaktbal van Amstelveen Zuid-Oost’ – we hebben maar één slager! – dus je kunt je afvragen waar gaat het allemaal over. Maar toch. Dus Calvijn en bescheidenheid ten spijt, daar gaan we.

Uit een klanttevredenheidsonderzoek onder gebruikers van de bibliotheek, blijkt dat wij het als Universiteitsbibliotheek van de VU gewoon goed doen. En dat het HDC en de afdeling bijzondere collecties het daarbinnen heel erg goed doen.

En dan is er wel van alles aan de hand op de VU en lopen er dingen mank en in het honderd en is Sombermans een gast die maar niet weg wil, maar dit hebben we dan toch maar.

Ik schreef het al eens eerder, sommige dingen zijn zo leuk dat je ze twee keer moet opschrijven. Dus: Uit een klanttevredenheidsonderzoek onder gebruikers van de bibliotheek, blijkt dat wij het als Universiteitsbibliotheek van de VU gewoon goed doen. En dat het HDC en de afdeling bijzondere collecties het daarbinnen heel erg goed doen.

Klik hier voor alles over dat onderzoek.